Дагъусттан миллат

Хаварду Википедия
Дагъусттаннал халкьру
1-"смешанное", 2-ярусса, 3-дарги, 4-курал, 5-лак, 6-табасаран, 7-агъул, 8-рутӀул, 9-цӀахъюр, 10-къумукь, 11-нугъай, 12-азирбижан, 13-оьрус
Дагъусттан миллат
Дагъусттан миллат
Дагъусттан миллат

Дагъусттан миллат ягу Дагъусттанлувтал (оьрус дагестанский народ)– ХIакьинусса кьини Дагъусттаннал отделениялий бур 14 миллатрал мазурдил группарду. Му так личӀи-личӀисса халкьуннал дянивсса дусшивуну ккалли буллан къааьркинссарча, цинияргу хьхьичӀ му хӀисав хъанахъиссар, захӀмат-жапану диркӀун духьурчагу, амма тарихийну хӀасул хьусса, цашиврун (цачӀушиву, сакиншин, субъект). Ча, хьхьичӀунма-хьхьичӀун жува ласлан аьркинссару «дагъусттан миллат» тӀисса калималул мяъна ва мурад.

Миллат[дакьин дан | аьдад дакьин дан]

1926 1939 1959 1970 1979 1989 2002 2010
Ярусса 177,189 (22.5%) 230,488 (24.8%) 239,373 (22.5%) 349,304 (24.5%) 418,634 (25.7%) 496,077 (27.5%) 758,438 (29.4%) 850,011 ( 29.4%)
Дарги 125,707 (16.0%) 150,421 (16.2%) 148,194 (13.9%) 207,776 (14.5%) 246,854 (15.2%) 280,431 (15.6%) 425,526 (16.5%) 490,384 (17.0%)
Курал 90,509 (11.5%) 96,723 (10.4%) 108,615 (10.2%) 162,721 (11.4%) 188,804 (11.6%) 204,370 (11.3%) 336,698 (13.1%) 385,240 (13.3%)
Лак 39,878 (5.1%) 51,671 (5.6%) 53,451 (5.0%) 72,240 (5.1%) 83,457 (5.1%) 91,682 (5.1%) 139,732 (5.4%) 161,276 (5.6%)
Табасаран 31,915 (4.0%) 33,432 (3.6%) 33,548 (3.2%) 53,253 (3.7%) 71,722 (4.4%) 78,196 (4.3%) 110,152 (4.3%) 118,848 (4.1%)
РутIул 10,333 (1.3%) 20,408 (2.2%) 6,566 (0.6%) 11,799 (0.8%) 14,288 (0.9%) 14,955 (0.8%) 24,298 (0.9%) 27,849 (1.0%)
Агъул 7,653 (1.0%) 6,378 (0.6%) 8,644 (0.6%) 11,459 (0.7%) 13,791 (0.8%) 23,314 (0.9%) 28,054 (1.0%)
ЦIахъюр 3,531 (0.4%) 4,278 (0.4%) 4,309 (0.3%) 4,560 (0.3%) 5,194 (0.3%) 8,168 (0.3%) 9,771 (0.3%)
Къумукь 87,960 (11.2%) 100,053 (10.8%) 120,859 (11.4%) 169,019 (11.8%) 202,297 (12.4%) 231,805 (12.9%) 365,804 (14.2%) 431,736 (14.9%)
Нугъай 26,086 (3.3%) 4,677 (0.5%) 14,939 (1.4%) 21,750 (1.5%) 24,977 (1.5%) 28,294 (1.6%) 38,168 (1.5%) 40,407 (1.4%)
Оьрус 98,197 (12.5%) 132,952 (14.3%) 213,754 (20.1%) 209,570 (14.7%) 189,474 (11.6%) 165,940 (9.2%) 120,875 (4.7%) 104,020 (3.6%)
Мичихич 21,851 (2.8%) 26,419 (2.8%) 12,798 (1.2%) 39,965 (2.8%) 49,227 (3.0%) 57,877 (3.2%) 87,867 (3.4%) 93,658 (3.2%)
Азирбижан халкь 23,428 3.0% 31,141 3.3% 38,224 3.6% 54,403 3.8% 64,514 4.0% 75,463 4.2% 111,656 4.3% 130,919 4.5%

Дагъусттаннал дуниял тӀурча – му так республикалий ялапар хъанахъисса 2,63 млн. инсантурал бакъа, Ухссавнил Ккавкказрайсса яла хъуннамур диаспорагур, ва щала Аьрасатнавугу, татарная ливчуну махъ, кӀилчинмур кӀанттайсса диаспоралул халкьри. Дянивну дурсса ккалданийн бувну, хӀакьинусса кьини Аьрасатнал, СНГ-лул ва архсса дазул кьатӀаллил личӀи-личӀисса субъектирдай яхъанай бур 1 млн. 300 азарунная ливчусса дагъусттанлувтал ва дагъусттаннал халкьуннаяту бивзсса инсантал. Миннавату(2002 шиналсса сияхӀрайн бувну) Москавлив яхъанай бур: ярусса – 5 азара инсан, курал – 4,5 азара, дарги – 2,5 азара, лак – 1,8 азара, къумукь – 1,6 азара; Ставрополлал крайрай яхъанай бур 90 азарунная ливчусса дагъусттанлувтал: дарги – 34 азара, нугъай – 29 азара, ярусса – 7 азара, къумукь – 6,4 азара, курал – 5,6 азара, табасаран – 4 азара, лак – 3 азара, агъул – 1,1 азара, рутӀул – 700 ва цӀахъюр – 100 инсан. Туркнаву бур 500 азарунначӀан бивсса дагъусттанлувтал, Азирбижаннаву – 300 азара, Туркманнаву – 45 азара, Къазахъисттаннай – 30 азара, Къиргъизнаву – 20 азара, Украиннай – 16,7 азара, Гуржиянаву - 7,8 азара, Белоруснаву – 5,3 азара, Сириянаву – 9 азара, Иракьнаву – 2 азара, Ираннай – 2 азара, Яманинаву – 1 азара, США-наву – 500 инсан ва м.ц.[1]

Примечания[дакьин дан | аьдад дакьин дан]

  1. Бухсса масъалалухсса цӀусса ябитаву